Χάρτης - Ελευθερούπολη (Eleftheroúpolis)

Η Ελευθερούπολη είναι κωμόπολη του Δήμου Παγγαίου στον νομό Καβάλας. Είναι χτισμένη στο βόρειο σημείο της κοιλάδας του Μαρμαρά. Βρίσκεται 16 χιλιόμετρα δυτικά της Καβάλας και έχει πληθυσμό 5.555 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έχει τέσσερα νηπιαγωγεία, τρία δημοτικά σχολεία, ένα γυμνάσιο και δύο λύκεια (ΓΕΛ, ΕΠΑΛ).

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ευρύτερη περιοχή, όπου σήμερα βρίσκεται η κωμόπολη, ήταν κατοικημένη από την ύστερη νεολιθική εποχή και ίσως εδώ βρισκόταν η αρχαία πόλη Πέργαμος. Από εδώ περνούσε η αρχαία Κάτω Οδός, από την οποία πέρασε ο Ξέρξης κατά την εκστρατεία του. Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, κτίσθηκε Βασιλική (6ος μ.Χ. αιώνας), η οποία βρέθηκε με πολλά παλαιοχριστιανικά θραύσματα αρχιτεκτονικών μελών στις ανασκαφές στο εσωτερικό του ναού του Αγίου Νικολάου.

Η παλιά ονομασία της Ελευθερούπολης ήταν Πράβι, από το λατινικό pro via ή para via, δηλαδή επάνω ή δίπλα στο δρόμο. Το 1530 είχε 215 χριστιανικά και 17 μουσουλμανικά νοικοκυριά. Από το τότε Πράβι πέρασε ο Κοσμάς ο Αιτωλός στην κατά τη Βόρεια Ελλάδα περιοδεία του. Με τη μορφή που έχει σήμερα η κωμόπολη δημιουργήθηκε επί Τουρκοκρατίας, η απελευθέρωση από την οποία έγινε το 1912.

Στις 16 Ιουλίου 1909 εξελέγη Μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως ο επίσκοπος Γερμανός Σακελλαρίδης, ο οποίος επέδειξε σημαντική θρησκευτική και εθνική δράση. Για τον λόγο αυτό ο βουλγαρικός κατοχικός στρατός, τον Μάρτιο του 1917, τον συνέλαβε και τον φυλάκισε στο Πράβι όπου τον κρατούσε δέσμιο και τον βασάνιζε επί πεντάμηνο. Τη νύχτα της 5ης προς 6η Ιουλίου του 1917, τον έβγαλαν εκτός της φυλακής με ισχυρή συνοδεία στρατιωτών, με πρόφαση να τον οδηγήσουν στη Δράμα ή στη Βουλγαρία. Στην πραγματικότητα όμως τον οδήγησαν στο μαρτύριο. Τον κατακρεούργησαν δίπλα σε ένα πηγάδι, μεταξύ των οικισμών Δάτο και Αμυγδαλεώνας των Φιλίππων. Στη συνέχεια τον απαγχόνισαν σε μία λεύκα και ακολούθως άναψαν φωτιά κάτω από το σώμα του, μέχρις ότου εξέπνευσε.

Με την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν Έλληνες της Ανατολικής Θράκης πέριξ του ναού του Αγίου Νικολάου. Το 1929 μετονομάσθηκε από Πράβι σε Ελευθερούπολη και τη νέα της ονομασία οφείλει στην κατεστραμμένη από τους Τούρκους έδρα της αρχαίας επισκοπής Ελευθερουπόλεως. Σήμερα η κωμόπολη αποτελεί την έδρα της ομώνυμης Μητρόπολης, της μίας από τις δύο που υπάρχουν στο νομό Καβάλας. Πολιούχος της πόλης ήταν ο Άγιος Μηνάς ώσπου κάηκε το 1971. Εκ τότε, πολιούχοι της πόλης θεωρούνται ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Λευτέριος.